Historia na Żuławach. Neogotycka kaplica z XIX wieku i ślady ewangelickiego kościoła w Żuławkach

Kaplica neogotycka została wzniesiona przy nieistniejącym już kościele członków kościoła wyrosłych bezpośrednio z Reformacji XVI wieku. Budowla przetrwała w dobrym stanie cały XX wiek. W latach 70 – tych ubiegłego wieku była w dyspozycji osoby prywatnej. Sama kaplica i przyległy do niej teren wykorzystany został na pasieki pszczelarskie. W 1994 roku obiekt wpisano do rejestru zabytków. Gdy kilka lat temu kaplica wróciła do Gminy Stegna rozpoczęto starania o pozyskanie środków na rewitalizację zabytkowej budowli sakralnej. Udało się to na początku bieżącego roku. Gmina Stegna uzyskała pomoc finansową ze środków unijnych w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020.

W trakcie prac porządkowych wokół kaplicy grobowej natrafiono na resztki budowli, wskazujące na istnienie w tym miejscu również kościoła. Murowany kościół został wzniesiony prawdopodobnie w miejscu drewnianej świątyni, która ze względu na zły stan techniczny nie nadawała się już do tego, aby odprawiać w niej nabożeństwa.
Świątynia, która powstała pod koniec XIX wieku budowana była pod nadzorem rejencyjnego mistrza budowlanego, który mieszkał w Malborka – Göttera. Następnie została ona konsekrowana w 1891 roku przez Emila Heinricha Taube.
Kościół został wybudowany na planie przedłużonego prostokąta z wyraźnie wyodrębnionym prezbiterium i wieży od strony drogi.
W nowo kościele znalazło się wiele przedmiotów liturgicznych i obrazów ze starej świątyni m.in. obraz olejny przedstawiający Ostatnią Wieczerzę, który umieszczono w nowym ołtarzu, rokokowy prospekt organowy ze złoceniami z połowy XVIII wieku oraz chrzcielnicę w kształcie kielicha, przyozdobioną głowami anielskimi.
Pierwszym pastorem, który oprawiał tam nabożeństwa był dwudziestopięcioletni wówczas Albert Richart Schröder Krüger. Organistą był Friedrich Pulkowski. Johann Hiler pełnił funkcję kościelnego i organisty.
Po drugiej wojnie światowej, w wyniku masowych wyjazdów ewangelików, kościół przestał być potrzebny. Dla potrzeb napływających do Żuławek osadników wyznania katolickiego zaadoptowano zbudowany w 1841 roku kościół katolicki.
Opuszczona świątynia wyznawców doktryny Marcina Lutra stała się miejscem działalności szabrowników i wandali. Zniszczony obiekt rozebrano ostatecznie w 1967 roku. Ówczesne władze tak tłumaczyły swoją decyzję „ Kościół ten w chwili obecnej wygląda jak jedna wielka ruina i w miesiącu czerwcu musi być całkowicie rozebrany i przewieziony na plac budowy Gromadzkiego Ośrodka Kultury [ w Drewnicy]”.

Przy kościele ewangelickim istniał również cmentarz. Na jego fragmenty natrafiono podczas prac porządkowych. Jeszcze przez jakiś czas po wojnie odbywały się tam pochówki. Do chwili obecnej można w tym miejscu oglądać dobrze zachowaną płytę nagrobną poświęconą Otto Sasssowi oraz jego ojcu Johannowi, który zmarł w wieku 78 lat na skutek ciężkiej choroby. Sam Otto zmarł podczas pierwszej wojny światowej w rosyjskiej niewoli. Pomnik ufundowała żona Johanna, Anna Sass z domu Suckau.
Poza nagrobkami na cmentarzu odnaleziono również kryptę, w której znajdują się dwie bogato zdobione neobarokowe trumny pochodzące z końca XIX, lub z początku XX wieku.

Żródło: Śladami ewangelików w miejscowości Żuławki – Radosław Kubus, Patryk Boguszewski.