Ścieżką rowerową do Żelichowa. Co warto zobaczyć?

Fani jednośladów znajdą na ulicy Portowej w Nowym Dworze Gdańskim Miejsce dla Obsługi Rowerów oraz tablice informacyjne o sieci EuroVelo.

Kierując się w stronę Żelichowa, parę metrów od ścieżki, warto zatrzymać się na starym cmentarzu mennonickim. Oprócz cmentarza był tu również dom modlitwy.

Dom modlitwy i cmentarz nad rzeką

Gmina mennonicka w Żelichowie/ Cyganku dawnej wsi Tiegenhagen była jedną z największych na Żuławach. Początki osadnictwa przedstawicieli tego wyznania we wsi sięgają lat 70 - tych XVI stulecia.
W 1820 roku na 549 mieszkańców aż 256 było mennonitami. Mennonici z Tiegenhagen jako pierwsi w Europie zaczęli stosować dobrowolne ubezpieczenie przeciwpożarowe (1623 r.). Początkowo nie posiadali własnej świątyni, podobnie jak cmentarza. Pochówki odbywały się na specjalnie wydzielonych parcelach cmentarza katolickiego parafii w Cyganku. Cześć nagrobków mennonickich z tego okresu znajduje się obecnie na Lapidarium Cmentarza 11 Wsi. W 1768 r. mennonici z Cyganka otrzymali zgodę na budowę własnej drewnianej świątyni. Budowla stanęła nad Tugą w kierunku na Nowy Dwór Gdański. Obok domu modlitwy usytuowano cmentarz. W 1892 r. w miejscu świątyni stanął neogotycki dom modlitwy, który podobnie jak cmentarz po drugiej wojnie ulegał powolnej dewastacji.
Klub Nowodworski w latach 90 - tych za zgodą władz lokalnych i Pomorskiego Konserwatora Zabytków cześć nagrobków przeniósł do Muzeum Żuławskiego, a później na Cmentarz 11 wsi, aby uchronić je przed dewastacją.
Kolejnym miejscem, przy którym warto się zatrzymać i obejrzeć jest kościół św. Mikołaja w Cyganku.

Kościół greckokatolicki z oryginalnym wyposażeniem

Kościół usytuowano na terenach depresyjnych, w zakolu rzeki Tugi, w bezpośrednim sąsiedztwie drogi krajowej nr 502 prowadzącej z Nowego Dworu Gdańskiego do Stegny, ok. 3 km w kierunku północnym od Nowego Dworu Gdańskiego.
Kościół zorientowany na osi wschód-zachód. Obecna bryła budynku powstała w wyniku naprawiania szkód po katastrofie budowlanej z roku 1622 i działaniach wojennych z 1945 roku, stąd różnice w zastosowanych technikach. Ołtarz główny postawiony został w 1730 roku a pozłocony w roku 1737, za co zapłacono 250 guldenów.
Obraz główny przedstawia Marię jako królową wianka różanego, a wyżej obraz „Ecce Homo”.
Północny ołtarz boczny poświęcony jest Świętemu Mikołajowi.. Ambonę zbudowano w latach 1747-1748. Na balustradzie umieszczono nawrócenie Pawła oraz Chrystusa jako sędziego świata, na ścianie malowidło „Dwunastoletni Jezus w świątyni”, na zwieńczeniu ambony, na brzegu wyrzeźbione są małe figurki żołnierzy po prawej rzymscy legioniści, a po lewej polsko-saksońska piechota z czasów około 1750 roku.
Od roku 1952 kościół użytkowany był przez dwie parafie: grecko- i rzymskokatolicką, w roku 2002 przeszedł na własność parafii greckokatolickiej. W kościele zachowało się unikatowe w skali Wielkich Żuław, oryginalne wyposażenie, pochodzące w większości z XVII-XVIII wieku.

Stary dom z tradycyjną kuchnią żuławską

Dalej nie ma co rozpędzać się rowerem. Tuż za miedzą – miejsce pełne zapachów i aromatów. Można tu delektować się smakowitą herbatą lub spróbować tradycyjnych dań kuchni żuławskiej. W każdym razie rowerzysta powinien się tu zatrzymać.
Gospoda Mały Holender w domu podcieniowym na Żuławach otwarta jest dla gości pragnących poznać Deltę Wisły, dobrze zjeść i odpocząć w atmosferze XVIII w. zabytku.
W Małym Holendrze nawiązuje się do tradycji przedwojennej gospody o tej samej nazwie zlokalizowanej dawniej w tej wsi. Poprzez kuchnię regionalną opowiadana jest tu historii Żuław, a menu jest inspirowane lokalnymi produktami. To miejsce, gdzie Żuławy odkrywa się od kulinarnej strony.