Dzień Zaduszny. Wierzenia i zwyczaje na pomorskich wsiach

Opowiadają w wioskach nadmorskich, że w noc zaduszną o godzinie jedenastej w nocy przybywają dusze z cmentarza do kościoła i tam odprawiają nabożeństwa. O północy wracają do swoich cmentarnych siedzib. Pewnej kobiecie zjawił się krewny tego wieczoru ze świecą w ręku, w białym odzieniu. Kobiecina widziała wyraźnie trzy palce przytrzymujące świecę.
Duchy nie tylko przebywają na cmentarzach. Kto by chciał je zobaczyć, może stanąć przed drzwiami kościoła, one tam się pojawiają o pewnej godzinie, aby pokutować, a każda niesie ciężar łez jakie krewni za zmarłego wylali.
Należy unikać dróg krzyżowych i mostów, tam pomorskie duchy mogą skręcić kark ludziom.
Ponieważ duchy, dusze i duszki są wszędzie w tym dniu są obecne, tam gdzie była dawna ich ziemska siedziba, trzeba więc w wieczór zaduszny nieustannie o nich pamiętać. Nie można wylewać wody na dwór w dzień zaduszny, bo można by polać błądzące tam dusze.
Ludność na Pomorzu dba o to, aby w domach nagrzać we wszystkich piecach, gdyż dusze wracają do swoich domów i grzeją się.
Pomorzanie wierzą, że dusze czyśćcowe schodzą na ziemię o dwunastej w nocy i udają się do kościoła. Stawiają im, więc jedzenie na oknach domów, aby się posiliły.
Dusze z czyśćca pokutują w miejscach, gdzie przebywały za życia, a ludność wyobraża sobie ducha jako postać okrytą wielką, szarą chustą. Dusze pokutujące siedzą zwykle na kamieniach i stąd wołają o ratunek. Jeśli chce się zobaczyć pokutująca duszę – trzeba patrzeć powyżej prawego ucha czarnego psa.
W Dniu Zadusznym nie wolno spuszczać psów z łańcucha, bo napadałyby i przeszkadzałyby duszom czyśćcowym.
Powiadają, że jeden chłop zamiast do kościoła pojechał do miasta. W drodze powrotnej, przejeżdżając koło cmentarza, zauważył tam światełka. Gdy się do nich zbliżał – znikały. Całą noc wodziły go po manowcach, a chłop, nie mogąc trafić do domu, błądził za nimi tak do rana.

Źródłó - Rok obrzędowy na Pomorzu/ Bożena Stelmachowska