Miejscowi zabytkowy obiekt z żółtej cegły nazywali "kościołem". W rzeczywistości była to kaplica nagrobna. Neogotycka budowla wykonana została z cegły pochodzącej z cegielni w Knybawie pod Tczewem. Najprawdopodobniej kaplica powstała w II połowie XIX wieku i służyła mieszkającym we wsi ewangelikom.
Obiekt przetrwał II wojnę światową i czasy powojenne. Od końca lat 70. kaplicę dzierżawiła prywatna osoba, która teren za kaplicą wykorzystywała do hodowli pszczół - sama kaplica służyła wówczas jako składzik na różnego rodzaju sprzęt pszczelarski. W roku 1994 kaplicę wpisano do rejestru zabytków. Kilka lat temu kaplica powróciła pod zarząd gminy i wówczas to rozpoczęły się intensywne starania ze strony lokalnych władz o przywrócenie świetności dawnemu obiektowi
Nowy kościół z końca XIX wieku
W trakcie prac porządkowy na terenie, gdzie stoi kaplica, natrafiano również na pozostałości po dawnym kościele. Zabiegi mające na celu wzniesienie ostatniego kościoła ewangelickiego w Żuławkach sięgają lat 70. XIX wieku. Kościół wzniesiono w miejsce starszej drewnianej świątyni, która ze względu na zły stan techniczny już w końcu lat 80. XIX wieku nie nadawała się do odprawiania nabożeństw.
Budowie nowego kościoła patronowali luterańscy i menonniccy gospodarze ziemscy. Ostatecznie świątynia w Żuławkach zbudowana została w latach 1890-1891 pod nadzorem emerytowanego inspektora wałowego i rejencyjnego mistrza budowlanego z Malborka Göttera. Konsekracji świątyni dokonał 28 października 1891 roku generalny superintendent prowincji Prusy Zachodnie Emil Heinrich Taube.
Kościół wybudowano w stylu neogotyckim na planie przedłużonego prostokąta z wyraźnie wyodrębnionym prezbiterium i masywną wieżą od strony drogi. Ze starego kościoła przeniesiono do nowej świątyni wiele przedmiotów.
Między innymi obraz olejny malowany na płótnie przedstawiający Ostatnią Wieczerzę, który umieszczono w nowym ołtarzu, rokokowy prospekt organowy w kolorze brązowym ze złoceniami, z połowy XVIII wieku i wykonaną na początku XVIII wieku chrzcielnicę w kształcie kielicha, przyozdobioną głowami anielskimi.
Pierwszym pastorem w nowym kościele był dwudziestopięcioletni wówczas Albert Richard Schröder Krüger, organistą z kolei był Friedrich Pukowski, natomiast funkcję kościelnego i grabarza pełnił niejaki Johann Hiller. Po drugiej wojnie światowej kościół ze względu na odpływ ze wsi wyznawców doktryny Marcina Lutra przestał być potrzebny, a na potrzeby przybywających po wojnie do Żuławek osadników, zaadaptowano zbudowany w 1841 roku kościół katolicki.
Po wojnie
Ewangelicka świątynia i jej otoczenie stały się miejscem działalności szabrowników. Nie brakowało również aktów wandalizmu w stosunku do poniemieckiego mienia. Ostatecznie w roku 1967 postanowiono rozebrać świątynię, co argumentowano w sposób następujący: „Kościół ten w obecnej chwili wygląda jak jedna wielka ruina i w czerwcu musi być całkowicie rozebrany i przewieziony na plac budowy Gromadzkiego Ośrodka Kultury [w Drewnicy]". Materiał uzyskany z rozbiórki kościoła szacowano na 100 tys. ówczesnych polskich złotych.
WARTO PRZECZYTAĆ:Kościół w Tui. Sakralna budowla z przełomu XIII/XIV wieku
Kościół i cmentarz
W trakcie porządkowania terenu wokół natrafiono również na fragmenty dawnego cmentarza ewangelickiego. Cmentarz współistniał wraz z kościołem. Jeszcze przez jakiś czas po wojnie na cmentarzu odbywały się pochówki.
Poza fragmentami grobów, wśród których jeden przyjmuje formę pnia drzewa, natrafiono także na dobrze zachowaną płytę nagrobną poświęconą zmarłemu w czasie I wojny światowej w rosyjskiej niewoli Otto Sassowi oraz jego ojcu Johannowi Sassowi zmarłemu w wieku 78 lat na skutek krótkotrwałej ciężkiej choroby. Fundatorką płyty była żona Johanna, Anna Sass z domu Suckau.
Na jednym z dobrze zachowanych grobów dziecięcych znajduje się natomiast wygrawerowany w języku niemieckim napis: „Tutaj spoczywa w Bogu nasza ukochana córka Elfriede Ringe".
Przynajmniej część nagrobków pochodziła z warsztatu kamieniarskiego na ulicy Stągiewnej w Gdańsku należącego w 1880 roku do Carla Heinricha Schrötera, o czym świadczy sygnatura zamieszczona na jednej z płyt nagrobnych: „F.O.WINKLER WW. DANZIG Milchkanneng. 6".
Drewniane trumny mogły natomiast pochodzić z nowodworskiego zakładu stolarskiego E. Wenzela, który zachwalał swoje produkty na łamach regionalnego czasopisma „Tiegenhöfer Wochenblatt ".
Poza nagrobkami na cmentarzu odnaleziono również kryptę, w której znajdują się dwie bogato zdobione neobarokowe trumny pochodzące z końca XIX, bądź początku XX wieku.
Realizacja prac była możliwa dzięki przyznanej pomocy finansowej ze środków unijnych tj. Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020.
Źródło: Ślady ewangelików w miejscowości Żuławki - Radosław Kubus, Patryk Boguszewski.
CBŚP na Pomorzu zlikwidowało ogromną fabrykę „kryształu”
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
