Nowy Dwór Gdański. 70 rocznica wkroczenia wojsk radzieckich do Tiegenhofu

70 lat temu przestał istnieć dawny, niemiecki Tiegenhof. Miasto zostało zdobyte przez radzieckie oddziały uderzeniowe. Tiegenhof stał się częścią tzw. Ziem Odzyskanych, które weszły zgodnie z układami międzynarodowymi, w skład Polski.

Niemiecki Tiegenhof stał się polskim Nowym Dworem, choć nie stało się to od razu.

Do końca lat 80 ub. wieku w oficjalnej wersji historii mówiło się o "wyzwoleniu" Nowego Dworu Gdańskiego. Z odkrytych niedawno dokumentów wynika, że 11 marca 1946 r. pierwsze, polskie władze miasta zorganizowały pierwszą rocznicę wyzwolenia miasta.

- Trudno mówić o „wyzwoleniu” miasta, które od kilkuset lat nie było w polskich graniach administracyjnych i w którym ludność polska nie stanowiła promila ludności w 1945 roku - mówi Marcin Owsiński, historyk Muzeum Stuttthof. - To było po prostu zdobycie kolejnego miasta niemieckiego przez regularne sowieckie oddziały uderzeniowe. Z braku dostępu do dokumentów rosyjskich nie wiemy praktycznie nic o pierwszych tygodniach sowieckich rządów w mieście. Miasto i jego niemieccy mieszkańcy byli w całkowitym władaniu żołnierzy Armii Czerwonej. W ciągu kilku tygodni skutecznie „wyczyścili” oni mieszkania i zakłady miejskie z wszelkiego wartościowego dobytku, poza grabieżami na własna rękę prowadzono też systematyczne demontaże i wywózkę organizowane przez Jednostki Mienia Trofiejnego. O skali sowieckich grabieży i wywózek świadczą powojenne pierwsze raporty polskich władz Nowego Dworu z jesieni 1945 roku.

Miasto było zniszczone, budynki ucierpiały dość poważnie od ognia artylerii i bombardowań z powietrza. O tym, że Niemcy szykowali się do obrony miasta świadczyć może chociażby odkryte cztery lata temu stanowisko moździerza rakietowego nebelwerfer, w czasie budowy bloku mieszkalnego przy ul. Kościuszki. Są relacje niemieckich mieszkańców dotyczące walk z marca 1945 r. O skali walk świadczyć także może liczba żołnierzy radzieckich spoczywających na cmentarzu w Kmiecinie - to ponad 500 osób, choć na tej nekropolii pochowano także tych, którzy zginęli w innych miejscach Żuław i Mierzei Wiślanej.

- Pierwsze formalne zebranie nowych – pierwszych przedstawicieli polskich władz ze starosta odbyło się 10 maja 1945 roku w Nowym Stawie - dodaje Owsiński. - Był na nim obecny „delegat na miasto Nowy Dwór obywatel Wera”. W ten sposób Nowy Dwór jako pierwszy z wszystkich gmin naszej części Żuław posiadał polskie władze.

Zainteresowanych tematem odsyłamy do pełnego zapisu rozmowy w Marcinem Owsińskim w wydaniu NTN "Żuławy i Mierzeja" z dnia 6 marca.